Kilis gezilecek yerler konusunda az fakat son derece büyük önem taşıyan mekanlara sahip bir ilimizdir. Öncelikli olarak “Kilis nasıl bir yer?” sorusu için cevap vermek önemlidir. Yaklaşık 142 bin vatandaştan meydana gelen nüfusu ile Türkiye’nin en küçük şehirleri arasında bulunan Kilis, aynı zamanda tarihi dokusunu koruyabilmiş olan az sayıdaki şehirlerimiz arasındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve tek sınır komşusu Gaziantep ili olan bu şehrin güney yakasında Suriye mevcuttur. Ayrıca Kilis’in denize kıyısı bulunmaz.
6 Haziran 1995 tarihine kadar Gaziantep iline bağlı bir ilçe olan ve söz konusu tarih itibariyle Gaziantep’ten ayrılıp il haline gelen Kilis’in rakımı 643 olurken, plaka kodu 79’dur. Dolayısıyla bu şehir, il statüsünü çok kısa bir zaman önce elde etmiştir. Kilis’e yapılan turistik ziyaretlerin yüzde doksanından fazlası, yerli ziyaretçiler tarafından gerçekleştirilmektedir. Yani bu il yurtdışından turist çekme potansiyeli düşük olan ve kıymeti daha çok kendi vatandaşlarımız tarafından anlaşılabilen bir bölgede bulunur.
Yazı Başlıkları
Kilis’te meşhur olan en önemli gıda maddeleri zeytinyağı ve fıstıktır. Bu ürünler, Türkiye’nin güney kesimlerinde yoğun olarak tüketilir. Ayrıca “Kilis’in hangi yemeği meşhurdur?” sorusuna verilebilecek olan ilk cevap Kilis Tava’dır.
Söz konusu yemek et, maydanoz, kırmızı biber, yeşil biber ve az miktarda soğanın bir arada çekilip tepsi üzerine yayılarak, odun ateşinde pişirilmesi yoluyla yapılır. Ayrıca Kilis Tava’nın lezzeti sadece bu ilde değil, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin, Hatay ve benzeri çevre illerde de tanınmıştır. Kilis’i ziyaret edecek olan herkes, bu yöresel yemeği mutlaka denemelidir.
Kilis gezisi yapmak için ne kadar zaman harcanacağı tamamen size kalmıştır. Fakat şehrin, Türkiye’de ziyaret edilebilecek daha başka şehirlere kıyasla küçük bir yüzölçümüne sahip olmasından dolayı maksimum süre kısa olabilir. Kilis gezilecek yerler listesinde mutlaka yer alması gereken başlıca yerleri ise şu şekilde sıralamak mümkündür;
Ravanda Kalesi, Kilis’te bulunan Polateli ilçesindedir. Bu kalenin hangi döneme ait olduğu konusunda kesin bilgiler mevcut değildir. Mimari tarz incelendiğinde ise milattan önceki yüzyıllara ait olduğu tahmin edilmiştir. Kalenin inşasını gerçekleştiren medeniyet, kesin olmamakla birlikte Hititler olarak kabul görür.
Ayrıca Ravanda ismi, 11. yüzyılda Kudüs bölgesine ilerlerken bölgeyi işgal eden Haçlılar tarafından kullanılmıştır. Tarihi kaynaklarda bu kalenin ismi “Ravendel” olarak geçer. Tarihi kalıntıları ziyaret etmekten keyif alanlar için, burası kesinlikle Türkiye’nin en önemli ziyaret alanlarından bir tanesi sayılır.
Kilis gezilecek yerler sıralamasında, tarihi açıdan büyük öneme sahip pek çok yer bulunur. Oylum Höyük ise Kilis’teki ilk insan yerleşiminin görüldüğü alandır. Gaziantep – Kilis Karayolu üzerindeki bu höyükte en geç olarak Kalkolitik Çağ’a ait kalıntılara rastlanmıştır. Yani Kilis, milattan önce bakırın ilk kullanılmaya başlandığı 5000’li yıllardan itibaren insanların yaşamak için tercih ettiği verimli bir toprak parçasıdır.
Oylum Höyük yakınlarında, bunun kadar büyük olmayan daha başka höyükler de mevcuttur. Bu bölgede gerçekleştirilen ilk kapsamlı kazı faaliyetleri 1987 yılında, Gaziantep Müzesi ile Hacettepe Üniversitesi tarafından yapılmıştır. Bilimsel araştırmalar için çok geç kalınması, bu değerli kale hakkında pek az bilgiye sahip olunabilmesine yol açan başlıca durumdur.
Kilis Etnografya Müzesi olarak hizmet veren bina, 2012 yılından itibaren bu statüye gelmiş olup esas olarak eski bir Kilis evidir. Kilis’in yöresel evleri oldukça geniştir. Taş işçiliği ile inşa edilen söz konusu evlerde erzak depolamak için kullanılan mağaramsı kilerler mevcuttur.
Bu yöresel evlere “konak” adı verilir. Kilis gezilecek yerler sıralamasında bulunan Etnografya Müzesi de 1925 yılında yapımına başlanıp 1927 yılında tamamlanmış olan bir konaktır. Bölge zenginlerinden Neşet Efendi’nin, Halepli Mimar Hacı Ahmet’e yaptırdığı bu konağı ziyaret ederek Kilis’in kültürel dokusunu hissetmek mümkündür.
Tarihi Sabunhane Binası ya da kullanım amacı dolayısıyla verilen adı ile Kilis Müzesi, 19. yüzyıl sonlarında inşa edilmiştir. Osmanlı Devleti’nin en büyük ihracat ürünleri arasında bulunmuş olan zeytinyağlı sabunların çok büyük bir bölümü bu binada üretilerek piyasaya çıkarılmıştır. Kilis bölgesinde yetişen zeytinlerin yağ açısından çok verimli olması, bu sabunhanenin Osmanlı döneminden sonra da uzun bir süre kullanılmasını sağlamıştır. Yaklaşık olarak 1960’lı yıllara kadar hizmet veren bina daha sonra depo olarak değerlendirilmiştir.
2021 itibariyle çeşitli bakım ve imar çalışmalarına başlanan bu müze yakın bir zamanda ziyarete açılacaktır. Yapılan kazılarda elde edilmiş olan arkeolojik eserlerin burada sergilenmesi beklenmektedir. Dolayısıyla Kilis gezilecek yerler sıralamasında bu binanın önemli bir yere sahip olduğunu söylemek mümkündür.
