Bursa Kalesi, Bursa şehrinin tarihî dokusunu yansıtan ve şehrin sembol yapılarından biri olan, merkez Osmangazi ilçesindeki Hisar semtinde bulunan bir kaledir. MÖ 1. yüzyılda Bitinya döneminde temelleri atılan kale, Roma, Bizans ve Osmanlı devirlerinde aktif olarak kullanılmış ve onarımlar görmüştür. Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi, 1326 yılında Bursa’yı fethederek kaleyi Osmanlı topraklarına katmış ve Bursa’yı ilk Osmanlı başkenti haline getirmiştir. Stratejik bir tepe üzerine kurulu olan Bursa Kalesi, kalın surları ve burçlarıyla şehri dış saldırılara karşı koruma işlevi görmüştür. Günümüzde yaklaşık 2 km uzunluğunda surları bulunan kale, beş ana kapısı (Hisar Kapı, Kaplıca Kapı, Zindan Kapı, Pınarbaşı Kapı, Yer Kapı) ile Bursa’nın tarihî siluetinin önemli bir parçasıdır.
Yazı Başlıkları
Bursa Kalesi’nin Tarihi ve Özellikleri
Bursa Kalesi’nin inşa edildiği sur sistemi, antik dönemden Osmanlı’ya uzanan yaklaşık 2500 yıllık bir geçmişe sahiptir. İlk yapılaşması Bitinyalılar dönemine tarihlendirilen kale, Roma ve Bizans dönemlerinde Bursa şehrini savunmak için kullanılmış; Osmanlı döneminde ise fetihle birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nun temellerinin atıldığı yer olmuştur. Orhan Gazi döneminde Bursa’nın başkent ilan edilmesiyle kale, idari ve askerî açıdan daha da önem kazanmıştır. Kale surları ve burçları, Osmanlı askeri mimarisinin izlerini taşımakta olup sağlam kesme taş malzeme ve örme teknikleriyle inşa edilmiştir. Toplamda 67 burca sahip olduğu belirtilen surlar, içinde gözetleme ve savunma amaçlı odalar barındırmaktaydı. Kalede Hisar Kapı, Kaplıca Kapısı, Zindan Kapısı, Pınarbaşı Kapısı ve Yer Kapı adlarında beş ana kapı bulunur ve bu kapılar sayesinde kale içi şehre giriş çıkış kontrol edilirdi. Özellikle Saltanat Kapısı olarak da anılan ana giriş, Bursa’nın fethinden sonra Osmanlı tarafından kullanılmış ve tarihî önem kazanmıştır.
Osmanlı’nın kuruluşundan günümüze Bursa Kalesi pek çok değişime uğramıştır. Zaman içinde kalenin bazı kısımlarında ek yapılar yapılmış, çeşitli dönemlerde onarımdan geçirilmiştir. 1855 yılındaki büyük Bursa depreminde Hisar Kapı gibi bazı bölümleri yıkılsa da, kalenin ana surları ayakta kalmayı başarmıştır. 2002-2005 yılları arasında gerçekleştirilen kapsamlı restorasyon çalışmaları ile hasar gören bölümler onarılmış, böylece kale günümüzde ziyaretçilerin gezebileceği güvenli bir açık hava müzesi niteliğine kavuşmuştur. Kale içinde yer alan en önemli yapılardan biri Bursa Kalesi Müzesi’dir; bu müzede Osmanlı dönemine ait silahlar, zırhlar, el yazmaları ve diğer tarihî eserler sergilenerek ziyaretçilere kalenin ve Bursa’nın geçmişine dair zengin bir perspektif sunulmaktadır. Girişlerin ücretsiz olduğu Bursa Kalesi’nde ziyaretçiler, surlar boyunca yürüyerek tarihî atmosferi soluyabilir ve şehrin manzarasını seyredebilir.
Bursa Kalesi ve Çevresinde Gezilecek Yerler
Bursa Kalesi ve çevresi, tarih ve kültür meraklıları için adeta bir açık hava müzesi gibidir. Hisar bölgesinde kale surlarının arasında ve yakın çevresinde keşfedilecek birçok önemli yer bulunmaktadır. İşte Bursa Kalesi civarında gezilebilecek en iyi yerlerden bazıları:
- Tophane Parkı ve Saat Kulesi: Kale bölgesinin kalbinde yer alan Tophane Parkı, Bursa’nın panoramik şehir manzarasını sunan teraslarıyla ünlüdür. Parkta Osman Gazi ve Orhan Gazi’nin Türbeleri ile geç Osmanlı dönemine ait tarihî Tophane Saat Kulesi bulunur. Osman Gazi ve oğlu Orhan Gazi’nin türbeleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucularının ebedî istirahatgâhı olarak ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Saat Kulesi ise 1900’lerin başında inşa edilmiş olup altı katlı ve 33 metre yüksekliğiyle Bursa’nın simgelerindendir. Bu park alanı, çevresindeki tarihi toplar ve ağaçlarla huzurlu bir atmosfere sahiptir ve Bursa’nın en güzel şehir manzaralarından birine ev sahipliği yapar.
- Bursa Kalesi Müzesi: Kalenin içinde yer alan bu müze, kale tarihine ve Bursa’nın Osmanlı dönemi yaşamına ışık tutan sergilere ev sahipliği yapmaktadır. Osmanlı’ya ait kılıçlar, tüfekler, zırhlar ve el yazmaları gibi eserler burada görülebilir. Müze ziyareti, kaleyi gezenlerin tarihî bilgilerini pekiştirerek, gördükleri surların ve burçların anlamını daha iyi kavramalarını sağlar.
- Ulu Camii: Kalenin yakın çevresinde, Bursa şehir merkezinde bulunan 14. yüzyıldan kalma Ulu Camii (Bursa Ulu Camii), İslam dünyasının önemli ibadethanelerinden biridir. Çok kubbeli mimarisi ve hat sanatının eşsiz örnekleriyle ünlü bu cami, Bursa ziyaretinde mutlaka görülmesi gereken yerler arasındadır. Kaledeki gezinizin ardından sadece birkaç dakikalık yürüme mesafesindeki bu anıtsal camiyi ziyaret edebilirsiniz.
- Yeşil Camii ve Yeşil Türbe: Bursa Kalesi’ne biraz daha uzak olsa da şehir merkezindeki diğer önemli durak Yeşil semtinde bulunan Yeşil Camii (1420) ve bitişiğindeki Yeşil Türbe’dir. Yeşil çinilerle bezeli bu yapılar, Osmanlı erken dönem mimarisinin ve süsleme sanatının zirve örneklerindendir. Bursa’ya gelen turistler için, kale ziyaretinin ardından Bursa’nın bu ünlü “yeşil” anıtlarını görmek de önerilir.
- Tarihi Çarşılar ve Hanlar: Kale surlarının eteklerinde ve Bursa’nın eski şehir bölgesinde pek çok tarihi çarşı, han ve pazar yeri bulunur. Özellikle Kapalı Çarşı ve Koza Han, kaleden çıktıktan sonra Osmanlı dönemi ticari hayatını hissedebileceğiniz mekânlardır. Bu çarşılarda hediyelik eşyalar, ipek ürünleri ve Bursa’ya özgü lezzetleri bulabilirsiniz. Kale çevresinde dolaşırken geleneksel Bursa evleri, dar sokaklar ve eski hamamlar gibi yapılar da karşınıza çıkarak sizi zamanda yolculuğa çıkaracaktır.
Yukarıda sayılanlar, Bursa Kalesi ve çevresinin turistik cazibe merkezlerindendir. Bursa Kalesi’ni gezmek, ziyaretçilere Osmanlı’nın ilk başkenti Bursa’nın tarihini yakından tanıma fırsatı sunarken, etrafındaki eserler de şehrin kültürel zenginliğini gözler önüne sermektedir.
Bursa’nın Hukuk Tarihindeki Yeri
Bursa, Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olması dolayısıyla yalnızca siyasi ve ticari açıdan değil, hukuk tarihi açısından da önemli bir konuma sahiptir. Osmanlı’nın devletleşme sürecinde hukuki kurumların temelleri Bursa’da atılmaya başlanmıştır. Nitekim Osman Gazi döneminde Osmanlı Devleti’nin ilk kadısı olarak ünlü din adamı Dursun Fakih atanmıştır. Bu ilk kadı ataması, Osmanlı’da adalet teşkilatının kurulmaya başladığının bir işaretiydi. Devamında, Orhan Gazi döneminde kadılık müessesesi kurumsallaştırılarak Osmanlı hukuk sisteminin temel taşları oluşturulmuştur. Erken Osmanlı döneminde Bursa’da kadılar, şer’î hukuku uygulayarak adaletin sağlanmasında görev almış ve böylece Bursa hukuk tarihine önemli katkılar sunmuştur. Bu gelişmeler sonucunda Bursa, Osmanlı’nın ilk devirlerinde hukuki geleneklerin şekillenmeye başladığı yer olarak anılır. Osmanlı’nın ilk başkenti olan bu şehir, idari reformlarla birlikte adalet sisteminin de filizlendiği merkezlerden biri olmuş, dolayısıyla Bursa hukuk tarihinde müstesna bir yere sahip olmuştur.
Bütün bu yönleriyle Bursa Kalesi, yalnızca bir savunma yapısı değil; aynı zamanda Osmanlı’nın kuruluşuna tanıklık eden, kentin turistik çekim merkezi olan ve hatta hukukî geleneklerin tohumlarının atıldığı bir tarih sahnesidir. Bursa Kalesi’ni ziyaret edenler, surların arasında gezinirken geçmişin ihtişamını hissederken, aynı zamanda Osmanlı’nın kültürel ve hukuki mirasına da tanıklık etme fırsatı bulacaklardır.
